USG – badanie niezastąpione w medycynie

Badania ultrasonograficzne – USG – rozwijają się dynamicznie od ponad pięćdziesięciu lat i obecnie są najpopularniejszym badaniem obrazowym w medycynie. Badanie USG wykorzystuje fale ultradźwiękowe o częstotliwościach od 2 do 12MHz. Fala ultradźwiękowa, o natężeniu nieszkodliwym dla pacjenta i badającego, jest przekazywana w głąb ciała ludzkiego, a następnie na granicy między narządami część energii zostaje odbita, pozostała część rozchodzi się dalej. Odbite bądź pochłonięte fale są przetwarzane w sygnał elektryczny, który na monitorze aparatu pojawia się w kolorze czarnym lub różnych odcieniach szarości.
Dzięki temu możemy zobaczyć zarys oraz wygląd narządów wewnętrznych. Monitor, aparat przetwarzający fale oraz głowica (sonda) ultradźwiękowa składają się na aparaturę służącą do wykonywania badań USG.
Obecnie nie jesteśmy sobie w stanie wyobrazić diagnostyki bez badań USG jamy brzusznej, tarczycy lub piersi. Ultrasonografia jest niezastąpioną techniką w ginekologii i położnictwie oraz w kardiologii i diagnostyce naczyniowej. W ostatnim czasie znalazła zastosowanie w ortopedii, reumatologii, okulistyce, stomatologii i wielu innych dziedzinach medycyny. Postęp techniczny umożliwiający konstruowanie nowoczesnych ultrasonografów spowodował zainteresowanie obrazowaniem tkanek powierzchownych, głównie skóry.
Najczęściej wykonywane badania to: USG jamy brzusznej, piersi, tarczycy, stawów oraz mięśni kończyn dolnych i górnych.
Najczęściej wykonywane badania oceniające przepływ krwi w naczyniach to: USG dopplerowskie żył lub tętnic szyjnych, kończyn dolnych i górnych.

Badanie USG jamy brzusznej
Do badania USG jamy brzusznej trzeba się przygotować. Przygotowanie polega na pozostaniu na czczo lub 5-6 godzin bez jedzenia i picia. Do badania urologicznego prostaty i badania ginekologicznego macicy należy powstrzymać oddawanie moczu i zgłosić się do badania z pełnym pęcherzem. Można dodatkowo zażyć środki przeciw wzdęciom np. Espumisan, by gazy jelitowe nie utrudniały dobrej widoczności narządów głębiej położonych, takich jak trzustka lub aorta. Przed badaniem lekarz pokrywa głowicę aparatu żelem w celu uzyskania pełnego kontaktu powierzchni głowicy ze skórą osoby badanej. Zabieg ten ma eliminować drobne pęcherzyki powietrza, które powodują rozproszenie fali ultradźwiękowej.
Badanie USG trwa ok. 10-15 minut. Jest wykonywane w pozycji leżącej. Badający przesuwa głowicę USG po ciele badanej osoby i oglądają narządy wewnętrzne. Aby dobrze ocenić narządy leżące pod przeponą, czyli wątrobę, pęcherzyk żółciowy, trzustkę i śledzionę, pacjent w czasie badania musi kilka razy nabrać i zatrzymać powietrze w płucach. W czasie badania USG jamy brzusznej określa się także stan nerek, aorty, pęcherza moczowego, u kobiet macicy, a u mężczyzn prostaty. USG brzucha nie określa dokładnie stanu żołądka, dwunastnicy i jelit.

Badanie dopplerowskie naczyń żylnych ma na celu ocenę zaburzeń przepływu krwi w żyłach, najczęściej kończyn dolnych, rzadziej górnych. Ocenia się obecność żylaków oraz wydolność zastawek żylnych, w tym zastawek w pachwinach. Ocenia się obecność lub brak skrzeplin powodujących zapalenie zakrzepowe żył oraz wydolność układu głębokiego. Badanie to wykonujemy w pozycji leżącej i stojącej z zastosowaniem koloru oraz przepływu krwi Dopplerem spektralnym.

Badanie USG dopplerowskie tętnic szyjnych i kręgowych jest wykonywane u pacjentów z dolegliwościami bólowymi głowy, kręgosłupa szyjnego, chwilowymi, przemijającymi utratami świadomości oraz przy obecności miażdżycy. Badanie ocenia stopień nasilenia miażdżycy oraz prędkości przepływu krwi w tętnicach szyjnych wspólnych, wewnętrznych i zewnętrznych oraz w kręgowych.

Badanie USG dopplerowskie tętnic kończyn dolnych jest wykonywane u pacjentów z bólami nóg, zwłaszcza łydek, występujących po chodzeniu. Wykrywa ono zmiany miażdżycowe w tętnicach, które powodują ich zwężenie i które przez to znaczne zmniejszenie napływu krwi do łydek i stóp. Zaleca się wykonanie tego badania u pacjentów z cukrzycą i przy utrzymującym się podwyższonym poziomie cholesterolu.

Badanie USG układu ruchu obejmuje ocenę budowy stawów np. kolanowego, skokowego, łokciowego, barkowego i nadgarstka. W badaniu tym określa się obecność zmian zwyrodnieniowych lub pourazowych, co ma bardzo ważne znaczenie dla dalszego leczenia pacjenta. Można także zbadać mięśnie, ścięgna i więzadła i opisać ich zmiany, które często powodują znaczne dolegliwości bólowe. Badanie USG sutków (sonomammografia) jest podstawowym badaniem obrazującym budowę piersi, w pełni komplementarnym do mammografii. Badanie USG z dużą dokładnością obrazuje wszystkie tkanki budujące sutki wraz z przewodami mlekowymi oraz okolicznymi węzłami chłonnymi. Badanie to jest niezwykle przydatne w profilaktyce chorób sutka. Powinno być wykonywane u wszystkich kobiet po 20 roku życia.