Najważniejsza profilaktyka – rak szyjki macicy

Rak szyjki macicy jest drugim pod względem częstości występowania nowotworem złośliwym rozpoznawanym u kobiet. Współczynniki epidemiologiczne charakteryzujące zachorowalność i umieralność na raka szyjki macicy różnią się znacząco dla poszczególnych państw, miast czy regionów geograficznych. Polska zajmuje średnią pozycję w świecie. Co istotne jednak, wśród państw stowarzyszonych w Unii Europejskiej zarówno współczynniki zachorowalności jak i umieralności na raka szyjki macicy w naszym kraju są jednymi z najwyższych. Dane Krajowego Rejestru Nowotworów wykazały, że w 2008 roku na raka szyjki macicy w Polsce zachorowało 3270 kobiet, a zmarło 1745.

Wysoka zachorowalność na raka szyjki macicy wynika z rozpowszechnienia czynników ryzyka rozwoju tego nowotworu jak również objęcia badaniami przesiewowymi jedynie wciąż niewielkiego odsetka populacji kobiet.

Etiologia raka szyjki macicy jest nierozerwalnie związana z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego o wysokim potencjale onkogennym (np. HPV 16, 18).

Oprócz zakażenia HPV do czynników ryzyka raka szyjki macicy zalicza się: wiek, aktywność płciową: wczesną inicjację seksualną, dużą ilość partnerów, liczne ciąże i porody, palenie tytoniu, jak też niski status socjoekonomiczny, a także śródnabłonkową neoplazję szyjki macicy w wywiadzie. Do prawdopodobnych czynników ryzyka należą: wieloletnie stosowanie antykoncepcji hormonalnej, dieta uboga w przeciwutleniacze (A, B12, B6 i C, kwas foliowy, beta-karoten, retinol i likopen), częste stany zapalne pochwy wywołane przez Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae oraz wirusy (HSV-2, EBV czy CMV).

Od chwili zakażenia wirusem HPV do rozwoju inwazyjnego raka szyjki macicy mija 5 do 10 lat. Teoretycznie jest to wystarczająco dużo czasu, aby wykryć chorobę w stadium, w którym jest ona całkowicie uleczalna. Zarówno umiejscowienie nowotworu, łatwo dostępne diagnostyce, jak i powolny jego rozwój powinny sprawić, że jego znaczenie wśród innych nowotworów wręcz marginalne. A tak nie jest… Co więcej, ponad połowa przypadków raka szyjki macicy rozpoznawana w zaawansowanych stadiach choroby.
Według Krajowego Rejestru Nowotworów pierwsze przypadki zachorowań na raka szyjki macicy odnotowano już w grupie wiekowej pomiędzy 20 a 24 rokiem życia, a pierwsze zgony przed ukończeniem 30 roku życia. Szczyt zachorowań zgodnie z obserwowanym od lat trendem przypada na kobiety pomiędzy 45 a 59 rokiem życia.

Podstawowym badaniem przesiewowym służącym wykrywaniu nowotworu szyjki macicy jest badanie cytologiczne – badanie krótkie i niebolesne. Powinno być ono wykonane u wszystkich kobiet po ukończeniu 25 roku życia lub nie później niż 3 lata po rozpoczęciu współżycia płciowego. W przypadku wyników prawidłowych i braku obecności czynników ryzyka rozwoju raka szyjki macicy powinno cytologię należy powtarzać co 3 lata. Wiele dyskusji toczy się wokół profilaktycznych szczepień skierowanych przeciw onkogennym wirusom związanym z powstawaniem raka szyjki macicy. Niewątpliwie szczepienia te przeciwdziałają powstaniu przewlekłego stanu zapalnego wywołanego przez HPV 16 i 18, przez co istotnie redukują ryzyko wystąpienia raka szyjki macicy. Szczepieniem powinny być objęte dziewczynki pomiędzy 12 a 15 rokiem życia w ramach pierwotnej profilaktyki raka szyjki macicy.

Aby zredukować przedwczesną śmiertelność kobiet związaną z rakiem szyjki macicy aż o 80%, konieczne są rzetelne badania profilaktyczne i wzrost świadomości społecznej, by się do nich regularnie zgłaszać. Czy to rzeczywiści tak wiele?